Piętnaście lat, jakie upłynęły od pierwszych wolnych wyborów samorządowych po zmianach ustrojowych w Polsce, skłania do refleksji. Rozpoczął się wtedy proces przekształceń ustrojowych, w którym odbudowa samorządu terytorialnego zajmuje ważne miejsce w tworzeniu państwa demokratycznego.

W wyniku reformy, której twórcą był prof. Michał Kulesza, wprowadzonej ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym oraz ustawą z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej w Rzeczpospolitej Polskiej został ukształtowany dualistyczny model ustroju administracji publicznej w terenie. Gmina, będąca jednocześnie jednostką samorządu terytorialnego, stała się jednostką zasadniczego podziału terytorialnego stopnia podstawowego. Zgodnie z postulatem decentralizacji, samorząd terytorialny, jako podstawowa i najpełniejsza forma decentralizacji administracji, powołany został do wykonywania zadań publicznych w sposób samodzielny.

Idea samorządności terytorialnej sprowadza się do przyznania wspólnotom lokalnym prawa decydowania o najistotniejszych dla nich sprawach. Dla mieszkańców miast, miasteczek i wsi najważniejsze są przecież te kwestie, które dotyczą ich bezpośrednio: drogi, kanalizacja, komunikacja, oświetlenie ulic, oświata, kultura itp. Są to zarazem te problemy, których nigdy nie widać dobrze z perspektywy urzędów centralnych. Kompetencja wspólnot lokalnych dotyczyć ma nie tylko identyfikacji problemów, ale i sposobów działania oraz pozyskiwania i wydawania pieniędzy. Ważną cechą samorządności terytorialnej jest także to, że przedstawiciele wybierani są spośród ludzi zwykle dobrze znanych społeczności lokalnej. Łatwiejsze zatem wydaje się dotarcie do radnego, będącego zarazem sąsiadem i przedstawienie mu problemu. 
Podczas osiemnastej Konferencji Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów, Starostów i Marszałków w 15.lecie odrodzenia samorządu terytorialnego w Polsce wystosowane zostało przesłanie, w którym czytamy m.in. Reforma samorządowa to najbardziej udana część polskich reform - okazało się, że odebranie odpowiedzialności za sprawy lokalne administracji resortowej i jej przekazanie gospodarzom lokalnym doprowadziło do przebudowy i rozwoju Polski lokalnej.

A jak wyglądała ta przebudowa i rozwój lokalny w naszej gminie w ciągu minionych 15 lat samorządności?

Wszyscy pamiętamy pamiętne pierwsze wybory do samorządu gminnego w roku 1990. Wyłoniona w ich wyniku 29 - osobowa Rada Miejska złożona była z wielu indywidualności reprezentujących często bardzo zróżnicowane poglądy polityczne, połączonych jednak podstawowym celem, jakim było zdynamizowanie rozwoju naszej gminy, a w konsekwencji poprawa warunków życia jej mieszkańców. Pierwszym przewodniczącym Rady został obecny tu dziś Pan Maciej Myczka, którego w kwietniu 1992 roku zastąpił Pan Piotr Krajewski, a na stanowisko pierwszego powojennego burmistrza Wolsztyna radni wybrali Pana Jana Wosia, którego również gościmy na dzisiejszej sesji. Zastępcami burmistrza zostali Pan Jan Koziołek i moja skromna osoba. Ta pierwsza kadencja była doskonała szkołą samorządności. Przede wszystkim sami mogliśmy decydować, co jest dla nas najważniejsze w szeregu bardzo wielu dziedzin życia gminy, mogliśmy stworzyć własne priorytety. Chyba najlepszym miernikiem tych działań są podjęte przez nowy samorząd inwestycje, o których decydowały dotychczas władze szczebla co najmniej wojewódzkiego, a realizowane były w bardzo niewielkim zakresie. Nowo wybrana rada doskonale zdawała sobie sprawę, jak wielu inwestycji wymaga nasze środowisko naturalne. Uporządkowania wymagały praktycznie wszystkie jego dziedziny, tzn. gospodarka wodno - ściekowa i odpadowa, ochrona atmosfery, ochrona zasobów przyrodniczych. W związku z tym działalność inwestycyjna naszego samorządu w latach 90-tych skupiała się przede wszystkim na infrastrukturze ochrony środowiska. Podstawową sprawą było oczywiście jak najszybsze skanalizowanie Wolsztyna i pobliskich wsi, by odciąć źródła zanieczyszczeń ściekowych dla lokalnych wód powierzchniowych. Mieliśmy przecież wybudowaną w latach 70-tych mechaniczną oczyszczalnię ścieków na Berzynie spełniającą obowiązujące wówczas standardy oczyszczania ścieków, jednak dociążoną w zaledwie 30%. I tak, startując z punktu wyjścia jakim było posiadanie 14,2 km kolektorów sanitarnych na terenie Wolsztyna, dziś doszliśmy do ponad 109 km sieci kanalizacyjnej współpracującej z 28 przepompowniami ścieków. Będące aktualnie na ukończeniu inwestycje budowy kanalizacji na terenie Obry, Kębłowa i Świętna dołożą do tego kolejne 42 km sieci oraz 20 przepompowni.

Szanowni Państwo!

W tym miejscu pragnę podkreślić konsekwencję w działaniach na rzecz uporządkowania gospodarki ściekowej gminy Wolsztyn wykazywaną przez kolejne rady. Jej potwierdzeniem było przyjęcie w 1997 roku w drodze uchwały dokumentu pn. "Gospodarka ściekowa gminy. Program ogólny", przewidującego, poza rozbudową sieci kanalizacyjnej, wykorzystywanie i równoległą modernizację dwóch funkcjonujących na terenie miasta oczyszczalni - miejskiej i OSM. Przewodniczącym Rady Miejskiej był wówczas obecny tu dzisiejszy starosta Pan Ryszard Kurp, a burmistrzem Jan Koziołek. Dodam w tym miejscu, że w związku z powołaniem na stanowisko dyrektora SP nr 3, Pana Ryszarda Kurpa w roku 1997 kolejnym przewodniczącym Rady został Pan Zdzisław Wójtowicz. Chyba największym wyzwaniem w tym zakresie podjętym przez samorząd gminny w minionej kadencji, kiedy to funkcję przewodniczącego  Rady pełnił Pan Piotr Maszner, a burmistrza Pan Jan Słomiński, była modernizacja gminnej oczyszczalni ścieków. Dzięki wykorzystaniu w maksymalnym stopniu możliwości dofinansowania przedsięwzięcia z preferencyjnych źródeł pozabudżetowych, udało się je wykonać zgodnie z planem i jesienią 2003 roku mogliśmy uroczyście oddać obiekt do użytkowania. 
Szanowne koleżanki i koledzy!

W 1990 roku mieliśmy ok. 60 km wodociągów w Wolsztynie i kilku przyległych miejscowościach, zasilanych z ujęcia wody we Wroniawach lub z lokalnych ujęć wiejskich. Mając świadomość złego stanu sanitarnego większości ujęć indywidualnych- również maksymalnie wykorzystując źródła pozabudżetowe - systematycznie wodociągowaliśmy kolejne miejscowości naszej gminy powiększając tym samym funkcjonującą w gminie sieć wodociągową do 223 km. Jeśli dodamy do tego będący na ukończeniu wodociąg w Świętnie, otrzymamy 238 km sieci.
Dużym problemem, z którym musiała uporać się Rada Miejska pierwszej kadencji była budowa gminnego wysypiska odpadów. Przypomnę, że funkcjonowało wówczas w naszej gminie kilka nielegalnych wysypisk wiejskich, w żaden sposób nie zabezpieczonych i eksploatowanych doraźnie. Dodam również, że nie obowiązywało wówczas prawo zamówień publicznych i przyjęta przez nas procedura wyłonienia wykonawcy nowego wysypiska, była naszym autorskim przykładem przyszłego przetargu nieograniczonego. Przyjęte wówczas rozwiązania techniczne spowodowały, że powstałe w 1992 roku wysypisko w Powodowie było jednym z najnowocześniejszych w kraju, spełniającym zarazem europejskie standardy dla tego typu obiektów.
Pojawił się jednak problem, jak spowodować, by śmieci z Wolsztyna i innych miejscowości w naszej gminie trafiały właśnie tu. Pomogły nam doświadczenia naszych niemieckich partnerów i opracowaliśmy własną wersję zryczałtowanej odpłatności za wywóz odpadów, która w ciągu minionych lat stała się wzorcem dla wielu innych samorządów. Po kilku latach prób obowiązywania "wskaźnika" na ograniczonym obszarze gminy oraz prowadzonej na szeroką skalę edukacji ekologicznej Rada Miejska II kadencji podjęła ryzyko przeprowadzenia referendum dotyczącego samoopodatkowania się na rzecz kosztów wywozu odpadów z posesji, w którym 87% uczestników pozytywnie oceniło sposób odpłatności. Dziś wiemy już, że projekt ustawy sejmowej o odpadach daje radzie gminy kompetencje w tym zakresie, uznając słuszność tego typu rozwiązań. Oczywiście w dziale odpady - tak jak w innych dziedzinach ochrony środowiska - oparliśmy się na programie przyjętych w 1997 roku przez Radę Miejską. Konsekwencją wcześniej podjętych działań musiało być wprowadzenie pełnej segregacji odpadów na terenie całej gminy oraz rozbudowa składowiska o kolejną kwaterę. 

Szanowni Państwo!

Z pewnością pamiętacie liczne społeczne komitety gazyfikacji poszczególnych miejscowości, których współpraca z gminą przyczyniła się do powstania w ciągu minionych lat 90 km sieci gazowych. Poprawiło to nie tylko standard życia mieszkańców wsi, ale przede wszystkim znacząco - dzięki zmianie systemu ogrzewania - przyczyniło się do zmniejszenia emisji szkodliwych gazów i pyłów do atmosfery. Tu również działaliśmy zgodnie z opracowaną "Koncepcją gazyfikacji gminy Wolsztyn". 
Wszystkie inwestycje i inne przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska podejmowane w minionych latach przez nasz samorząd zostały docenione w licznych konkursach o zasięgu krajowym, a uzyskane nagrody finansowe przyśpieszyły realizację kolejnych. Myślę jednak, że uzyskany m.in. tytuł "Gminy przyjaznej środowisku" jest w naszym przypadku równoważny gminie przyjaznej inwestorom, gdyż to oni głównie poszukują miejsc do inwestowania, zapewniających zachowanie obowiązujących  reżimów środowiskowych, a takie warunki - dzięki podjętym w minionych latach inwestycjom - może zaoferować dziś nasza gmina. Uznając priorytet inwestycji z zakresu ochrony środowiska, nie zapominaliśmy przecież o innych elementach infrastruktury takich jak: drogi gminne, oświetlenie uliczne, budownictwo komunalne, oświatowe i sportowe. Systematycznie, w miarę możliwości finansowych budżetu gminy, utwardzamy i remontujemy drogi gminne, choć zadanie jest o tyle utrudnione, że stosunkowo niewiele środków na ten cel można pozyskać z zewnątrz. Uważam jednak, że i w tej dziedzinie majątek gminy w ostatnich latach znacząco się powiększył. Od kilku lat trwa proces modernizacji oświetlenia ulicznego na energooszczędne, realizowany małymi kroczkami ze względu na ograniczenia finansowe. Wspomnę w tym miejscu, że preferencyjne warunki finansowania tego typu inwestycji oferowane obecnie przez Bank Ochrony Środowiska zdecydowały o tegorocznym przyśpieszeniu przedsięwzięcia. By rozwiązać jeden z bardzo trudnych problemów braku mieszkań komunalnych nie ograniczyliśmy się wyłącznie do budowy nowych budynków wielorodzinnych. Przypomnę Państwu, że dwa takie budynki powstały w latach 90-tych, a w roku 2000 powstały pierwsze mieszkania komunalne w systemie szeregowym na Berzynie. Pozostałe - uzbrojone działki, w większości w drodze przetargu ograniczonego, oddaliśmy w użytkowanie wieczyste osobom z listy oczekujących na mieszkania komunalne. Dziś osiedle zamieszkuje bądź zamierza to zrobić 25 rodzin, a szanse na nabycie preferencyjnej działki ma dalszych 19. Innym, często ostatnio stosowanym sposobem, jest adaptacja pomieszczeń użytkowych i strychów na lokale mieszkalne, jak to uczyniliśmy np. w przypadku byłego żłobka przy ul. 5 Stycznia, dzięki czemu uzyskaliśmy kolejne 12 mieszkań. Obecnie jesteśmy na etapie finalizowania umowy z PKP o przejęciu budynku biurowca przy ul. Kolejowej, który również przeznaczymy na mieszkania. Większość prac modernizacyjnych dokonywana jest przez działający od 1 lipca 1998 roku Zakład Gospodarki Mieszkaniowej, który jest administratorem gminnych zasobów mieszkaniowych oraz Ośrodka Wypoczynkowego w Rudnie. Począwszy od 1 marca 1999 roku ZGM przejął również zadania własne gminy w zakresie sportu i kultury fizycznej dzieci i młodzieży oraz zarządzanie Ośrodkiem Sportu i Rekreacji. 

Koleżanki i Koledzy!

Jednak nie tylko inwestycjami gmina żyje. W pierwszych latach funkcjonowania samorządu zupełnie inaczej przedstawiały się proporcje wydatków budżetowych. Nie było potężnej, pochłaniającej prawie 45 % wydatków pozycji pod nazwą oświata, którą w połowie lat 90-tych przejęła gmina. W roku 1999 weszła w życie kolejna reforma oświatowa. Z perspektywy minionych lat możemy powiedzieć, że przeprowadzona została w naszej gminie bardzo sprawnie. W jej wyniku, po kolejnych zmianach organizacyjnych, objęliśmy opieką 13 szkół podstawowych, 4 gimnazja, 5 przedszkoli (w tym 1 wraz ze żłobkiem) i 7 oddziałów przedszkolnych. W okresie finansowania szkół i przedszkoli przez gminę, również w tym dziale poczyniliśmy wiele inwestycji, m.in. oddaliśmy do użytkowania 3 wiejskie sale gimnastyczne w Kębłowie, Świętnie i Starym Widzimiu oraz wybudowaliśmy wspólnie z powiatem MSS „Świtezianka”. Zmodernizowaliśmy z węglowych na gazowe prawie wszystkie kotłownie szkolne, wymieniliśmy większość nieszczelnych okien, a w bieżącym roku przystąpimy do budowy sali sportowej przy SP nr 3. Staramy się zapewnić naszym dzieciom nie tylko godziwe warunki nauczania, ale również fachową kadrę nauczycielską, pedagogiczną i logopedyczną. Przy wielu szkołach działają świetlice, w tym socjoterapeutyczne. Finansujemy też dowozy dzieci do szkół. Mimo wielu bieżących problemów w tym zakresie staramy się je rozwiązywać mając na względzie przede wszystkim dobro dziecka. Niestety z roku na rok, coraz mniej korzystnie przedstawia się bilans finansowy w tym dziale - dziś subwencja oświatowa z budżetu państwa pokrywa niecałe 60% wydatków na oświatę. 

Wysoka Rado, Szanowni Goście!

Reforma samorządowa zmieniła nasze lokalne życie w wielu innych dziedzinach. Do realizacji zadań pomocy społecznej powołaliśmy Ośrodek Pomocy Społecznej, który początkowo miał swoją siedzibę w Urzędzie Miejskim, a obecnie - wspólnie z GZOEiAO - zajmuje specjalnie adaptowany budynek przy ul. 5 Stycznia. Tak jak  w większości zadań realizowanych  przez gminę, tak i tu ciągle przybywa nowych tematów, w ubiegłym roku od 1 maja rozpoczęto wypłatę świadczeń rodzinnych - zadania wykonywane dotąd przez ZUS-y. Wymagało to dodatkowych zmian organizacyjnych wewnątrz samego ośrodka, a także niezbędnych prac remontowych ułatwiających sprawne funkcjonowanie. 
W nowej rzeczywistości zmianie uległ status prawny jednostek kultury działających na naszym terenie. Począwszy od 1 stycznia 2000 roku, dawne zakłady budżetowe zyskały status instytucji upowszechniania kultury, dzięki czemu mogą prowadzić własną księgowość, wypracowywać dochody i przeznaczać je na prowadzoną działalność kulturalną. Oczywiście nadal głównie finansowane są z budżetu gminy, a dotacja stanowi średnio 95% dochodów, jednak obecna sytuacja umożliwia im większą samodzielność i podejmowanie szerszego zakresu zadań. 

Koleżanki koledzy!

W minionych latach samorząd utrzymywał kontakty z wieloma miastami w Zachodniej Europie.Najdłużej, bo już od lat 80-tych prowadził ożywioną współpracę z miastem Lubben w Branderburgii, co zostało potwierdzone umową oficjalną w 1993 roku. W tym miejscu muszę dodać, że właściwie prekursorem samorządowych kontaktów zagranicznych był obecny tu Pan Burmistrz Jan Woś, który w roku 1990 wspólnie z burmistrzem miasta Maasbree w Holandii posadził symboliczne drzewo - czerwony kasztan. Z kolei długoletnie indywidualne kontakty mieszkańców Wolsztyna z partnerami z Holandii zaowocowały umową z gminą Maasbree w 1999 roku. W tym samym roku podpisano porozumienie w sprawie kontaktów sportowych z miastem Neunkirchen, a rok później wstępną umowę z miastem Domont we Francji, potwierdzoną cztery lata później w dniu wejścia Polski w struktury Unii Europejskiej.
Współpraca naszego miasta i gminy to nie tylko wymiana młodzieży, zespołów sportowych i artystycznych, kontakty strażaków czy różnych grup społecznych, lecz przede wszystkim możliwość poznania u partnerów wielu nowych rozwiązań technologicznych w gospodarce. Zastosowano je m.in. przy budowie wysypiska śmieci, budowie kanalizacji, modernizacji oczyszczalni ścieków, czy wreszcie przy organizacji gospodarki odpadami. Wymienić należy również przykłady materialnej pomocy, takiej jak: przekazanie 2 kompaktorów, czy kilku samochodów strażackich.
Szczególną formą współpracy są kontakty z ziomkostwem z rejonu Bad Bevensen w Niemczech, które skupia byłych mieszkańców ziemi wolsztyńskiej. Mimo, że umowa o współpracy została podpisana jedynie z Muzeum Regionalnym w Wolsztynie, można by wymienić wiele spraw, które wspólnymi siłami zostały załatwione, np.: ustawienie tablic informacyjnych na byłych cmentarzach niemieckich, kontakty chórów czy Uniwersytetu III Wieku.

Koleżanki i Koledzy samorządowcy!

W ciągu minionych 15 lat miało miejsce wiele znaczących wydarzeń mających wpływ na dalsze losy i rozwój naszego miasta i regionu. Bardzo odważną, ale zarazem jednogłośną decyzję podjęła w 1993 roku Rada Miejska pierwszej kadencji, która uchwałą z dnia 9 kwietnia zadeklarowała wolę przynależności gminy Wolsztyn do Wielkopolski. Wszyscy wówczas mieliśmy świadomość, że jest to trudny krok, który pociągnie za sobą określone konsekwencje. Powiem ogólnie, że odbiło się to bardzo niekorzystnie m.in. na naszych staraniach o dofinansowanie rozbudowy oczyszczalni ze środków PHARE czy też na negatywnym podejściu władz zielonogórskiego funduszu ochrony środowiska do wniosków o umarzanie zaciągniętych pożyczek.  Uchwała, o której wspomniałem zapoczątkowała też nasze starania o utworzenie powiatu wolsztyńskiego, który miał obejmować gminy: Wolsztyn, Kargowa, Przemęt, Rakoniewice, Siedlec, Wielichowo, Zbąszyń. Większość z nas pamięta późniejsze perturbacje związane z powstaniem powiatu wolsztyńskiego w obecnym kształcie. 
Pamiętamy z pewnością starania ówczesnych samorządowców pod przewodnictwem Burmistrza Pana Jana Koziołka, protesty pod siedzibą Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, Urzędem Rady Ministrów w Warszawie, spotkania z Panią Premier Hanna Suchocką, liczne pisma i apele kierowane do posłów i polityków. W końcu, w efekcie zgodnego działania różnych ugrupowań politycznych, organizacji, stowarzyszeń i wielu osób fizycznych, od 1 stycznia 1999 roku powstał powiat wolsztyński w obecnym kształcie, którego starostą został były przewodniczący Rady Miejskiej II kadencji Pan Ryszard Kurp. 

Szanowni Państwo!

Kończąc to moje może zbyt długie wystąpienie, ale przecież 15 lat to niemały okres czasu, pragnę powiedzieć, że dziś z optymizmem patrzymy w przyszłość. Mimo wielu zmieniających się i często sprzecznych ze sobą przepisów prawnych czy wreszcie mimo wielu zmian, jakie przyniosło wejście Polski do Unii Europejskiej, jesteśmy gotowi podjąć nowe wyzwania. Dziś naszym priorytetem stało się maksymalne wykorzystanie środków pomocowych, do czego systematycznie się przygotowujemy szkoląc kadrę pracowniczą i opracowując niezbędne dokumentacje. Z pewnością następne 15 lat samorządności będzie zdecydowanie różnić się od lat minionych. Jesteśmy dziś mądrzejsi i bardziej doświadczeni w wielu dziedzinach życia samorządowego, co na pewno wykorzystamy w dalszych działaniach. Dziękuję więc dziś wszystkim radnym minionych i obecnej kadencji, pod przewodnictwem Pana Wojciecha Kazubskiego, dziękuję byłym burmistrzom, którzy zaszczycili nas dziś swoją obecnością, za pracę włożoną w budowanie naszej lokalnej samorządności. 
Pragnę też serdecznie podziękować za współpracę sołtysom, bardzo licznym na terenie naszej gminy stowarzyszeniom, różnego rodzaju organizacjom, a także licznej rzeczy aktywnych osób za współprace, za cenne uwagi i sugestie dotyczące funkcjonowania naszej wspólnoty. Życzę zdrowia i wszelkiej pomyślności w życiu osobistym oraz realizacji planów zawodowych. 
 
 

Burmistrz Wolsztyna Andrzej Rogozinski